Jan le Grand
Jan le Grand reed als onafhankelijk professional voor onder meer Raleigh, een fabrikant waarvoor hij later nog een erg belangrijke rol ging spelen. Zijn palmares laat zien dat hij met name op de baan niet onverdienstelijk reed. Toch is hij pas echt bekend geworden door de frames van zijn hand die nog steeds gelden als hoogtepunten in de Nederlandse framebouw.
le Grand in 1966 bij de huldiging na zijn nationaal kampioenschap Halve Fond achter gangmaker Joop Stakenburg. Hij legde in 1 uur een afstand van 71.250 meter af. Foto: Ge van der Werff – Bron: http://www.geheugenvannederland.nl/
Tijdens zijn actieve wielerjaren bouwde hij al zijn eigen frames. Eind jaren ’60, toen hij stopte met wielrennen kwam hij in dienst als framebouwer bij Stroober (Presto). Halverwege de jaren ’70 vroeg Peter Post hem chef-monteur te worden voor zijn TI-Raleigh wielerploeg en dat heeft hij tot het einde, toen de ploeg inmiddels als Panasonicploeg door het leven ging, gedaan. Bij Panasonic was hij nog betrokken bij de ontwikkeling van Panasonic PR-6000 teamfietsen. Hij speelde destijds zelfs een rol in commercials op de Japanse tv. Ook bouwde hij fietsen voor Sugino racing team.
Het schijnt dat Jan ook nog fietsen heeft gebouwd voor de Nederlandse baanploeg die door het leven gingen als Colnago.
Naast zijn werkzaamheden voor de wielerploeg maakt Le Grand ook kaders op verzoek. Zo bouwde hij ooit de lichtste fiets ter wereld (5600 gram) voor Roy Schuiten, misschien wel de beste tijdrijder van zijn tijd. Schuiten deed in 1975 in Mexico twee aanvallen op het werelduurrecord van Eddy Merckx. Beide pogingen faalden. Aan de fiets van Le Grand heeft het niet gelegen. Waar het wel aan lag? “Ik was lijdend voorwerp, hoefde alleen maar op te stappen. Ik wilde eigenlijk helemaal niet meer’’, aldus Schuiten in ‘Het geheim van Raleigh’. Voor de recordpoging had Jan ook graag dichte wielen gebruikt, maar die werden door de UCI onreglementair verklaard. Tot zijn verbazing mocht Moser jaren later wel met dit soort wielen rijden, wat een enorm aerodynamisch voorbeeld biedt. Jan gaf wel toe dat hij het idee afgekeken had van “ene Piet Dikkerman” (hij bedoelde Piet Dickentman) Eddy Merckx, die bekend staat als een perfectionist als op het materiaal aankomt, was zelf ook een zeer tevreden klant van Jan. Tijdens de zesdaagse van Rotterdam van 1974 hoefde Eddy in ieder geval op twee avonden niets te laten veranderen aan zijn fiets, terwijl dat een prototype was, maar wel van Jan le Grand. Hij werkte toen al een jaar of drie bij Presto en voor Peter Post nog als renner sinds 1969.
Le Grand is als een van de weinigen in Nederland gecertificeerd voor het bouwen met Reynolds 753. Elke framebouwer die gebruik wilde maken van 753 kreeg een testset met buizen, een bottom bracket, zilversoldeer, flux en instructie. Daarvan moest dan een testframe worden gemaakt dat werd geretourneerd naar Reynolds waar door een vijftal tests de bekwaamheid van de bouwer werd vastgesteld. Alleen als je voor alle vijf tests slaagde kreeg je de certificering.
Jan le Grand was goed met staal en hield van de fiets zoals die altijd is geweest. Hij zag de noodzaak tot vernieuwing, maar ook de onmacht als “eenvoudig fietsenmakertje”: “De rijwielbranche is in feite conservatief. Groot geworden in ijzer. En nu heb je te maken met allerlei soorten kunststof. Glasfiber, carbon, weet ik al niet wat. Het is als met de hengelsport. Vistuig weegt niets meer, is in ieder geval anders geworden. Die bamboemannetjes zijn verleden tijd.”
Maar Jan was zoals gezegd ook een man die op intuïtie met innovaties aan de slag ging. Voor Parijs-Roubaix 1982 maakte hij voor Jan Raas een speciale schokdempende voorvork. Helaas kunnen we op de foto’s niet zien waar dit in zit. Wel vonden we een foto van een fiets met platte buizen die hij eind jaren 1970 al ontwikkeld zou hebben.
Voor het WK van 1983 bouwde Le Grand een tandem voor het duo Sjaak Pieters – Ton Vrolijk. Vooraf werd deze bewonderd als superfiets. De halve finale werd dan ook met gemak gehaald. Maar, helaas, daar ging het mis. Tijdens het inrijden en in de tweede manche van de halve finale moesten de mannen naar de kant met problemen. De gewichtsbesparing van 6 kilo(!) bleek te veel voor het rijwiel: het kader boog onder de krachtsinspanning zoveel dat de ketting knapte, kettingbladen vervangen moesten worden omdat ze krom getrokken waren en driemaal moest de rechter achtercrank vervangen worden. Toen het in de troostfinale nog een keer gebeurde, was het enige beschikbare alternatief blijkbaar een dertig jaar oude tandem van de KNWU, waarop Pieters en Vrolijk geen schijn van kans maakten.
Na het verdwijnen van de ploeg Post breekt een moeilijke periode voor Jan aan. Hij woont en werkt tussen de fietsen in het oude Sturmey-Archer pand in Amsterdam. Als hij daar weg moet, raakt hij in een zware depressie. Gelukkig, zo hebben we gehoord, gaat het weer wat beter met Jan; je kunt over van alles praten MAAR HET WOORD FIETS IS NU TABOE !
This page is also available in English
Voor dit artikel is onder andere gebruik gemaakt van:
Jan le Grand en de fiets van Eddy Merckx, Het Vrije Volk, 19 januari 1974
Jan le Grand geklopt door dichte wielen, de tijd van de simpele fietsenmaker is voorbij, Het Vrije Volk, 28 juni 1984
Wonder op twee wielen, De Telegraaf, 31 juli 1993
Pristine fixed gear op Facebook over Jan le Grand Colnago
Pristine fixed gear op Facebook over Jan le Grand Colnago
Ook de profstayers laten het afweten Nederland verlaat WK op baan zonder regenboogtrui, Leeuwarder Courant, 29 augustus 1983 (met foto van de tandem)
Jan Raas een kei, De Telegraaf, 19 april 1982
Vraagtekens over nut superfiets, Nieuwsblad van het Noorden, 5 juli 1984
Mark van den Heuvel schreef in HP de Tijd een mooie ode aan een fiets die Jan le Grand bouwde voor zijn zoon Michel.
Allereerst: Jan is een reuze-aardige kerel, nooit te beroerd om te helpen, advies te geven of samen een kop koffie mee te drinken.
Over de beroemde fiets van Schuiten: later reed Bert Oosterbosch op dezelfde fiets naar het Wereldkampioenschap achtervolging in Amsterdam (’79).
Jan was a great friend. I met him in Mexico City with my buddy Bill Woodul when Schuiten made the record attempt. My fondest memory of Jan..Fishing early in the morning. he picked me up at a friends house in A’dam in his Peugeot 104. Long story short. It was so cold and I was so hungry I ate all the bait (bread and potatoes)’haut verdama) he said and we made our way to a small restaurant. I spent many wonderful hours in the TI Raleigh shop in Amstelveen watching him make frames. Long time ago…
hi, mijn vaders achter naam is -helaas zoals gewoonlijk – verkeerd gespeld. het moet zijn ‘le Grand’ (2 woorden, kleine l hoofdletter g). correctie graag.
verder een goed stuk met informatie die ik niet kende.
ciao!
yve le grand
jan johnny je vismaat uit de rijnstraat lust je nog steeds snoekbaars????
Hallo Jan
Aan deze kant Joop v/d Hoogen Gewerkt bij boddeke slagerij.Jij werkende bij Harrie hoek Marcusstr; Waar ook jij woonde. Doe de Groeten aan je broer en zus.wij hebben elkaar laatst nog even ontmoet in Emmeloord (Bij een wielerronde,hoe kan het ook anders) waar ik nu woon. De Hartelijke groeten Joop. Voorheen Overamstelstraat boven de fietsen stalling
Hallo Jan ik ben Ed Honhoff ,rond 1970 gewerkt bij raleigh lange tijd
bij de wielemakerij met de ontwikkeing van de rijg maschine.
Met hr.Damman wij hebben veel zamen gewerk .
Moesten s’avons soms overwerken en wij hadden veel lol .nam een bandrekorder van huis mee met TOM JONES en zongen dan hard mee..
Ik kan je als een vrolijke collega met mooie herinnering.
Groeten van je oud collega Eddie Honhoff.
Hallo Jan ik kreeg het dit van oud wielrenner Kees Pootjes ik heb samen met jou bij de Firma Vos in Amsterdam gewerkt ook Herman Verbrugge mooi tijd en in Watergang groeten een oude Vriend Melis Woudhuizen ik was de monteur bij Vos
Goeden avond mijnheer Legrand ik heb vernomen dat u indertijd verbonden was bij de TI Raleigh
renners,en dat u ook de naam ofwel nummers in de fietsen graveerde.Ik heb een vraagje ik heb een TI Raleigh fiets met het nr 09070 en de letter K zegt dat u iets. graag hoor ik een reactie.
Jan le Grand werkte bij Presto toen hij door Peter Post gevraagd werd bij de Raleighploeg te komen. De band met Presto werd daarop niet helemaal doorgesneden, want de fietsen voor de Raleighploeg werden nog lang door Jan gemaakt in het Presto atelier. Vaak stonden ze dan nog even ter bezichtiging bij Presto in de etalage.
Dat wil natuurlijk niet zeggen dat alle Raleighs op die manier gemaakt werden: dat gebeurde alleen voor de profrenners. De meeste Raleighs werden gewoon in één van de vele fabrieken gemaakt. Het lettersysteem werd door Raleigh vanaf 1973 gebruikt, maar dan zouden er 2 letters moeten staan, waarbij de eerste de productielocatie aangeeft en de tweede de maand. ‘K’ staat daarbij voor ‘juli’.
Zie hier:
https://www.fixiemag.com/fixiemag/fixiemag-classics-raleigh/
Maar volgens bovenstaand schema is jouw framenummer dus te kort.
Hallo Jan
Mij is gevraagd en derny model Jan Legrand te verkopen. Is daar interesse in??
Groeten Ron
Hallo Ron,
kijk eens op onze pagina over verkopen: https://www.klassiekeracefiets.info/racefiets-verkopen/
Groeten,
Thomas en Bart
Hallo Jan , ik ben chris, saxofonist in amp voorheen, vraag me af hoe het met je gaat, groetjes Chris
Geachte heer le Grand,
Ik weet niet of dit nog doorgestuurd wordt. Maar al Googlend naar Marcusstraat 1 Amsterdam zocht ik ook op uw naam. Die ken ik nog want als jochie was ik vaak bij mijn Oma en Oom Cor Dijkstra die de fietsenwinkel dreef op de hoek van de Weesperzijde en de Marcusstraat. Ik meen mij te herinneren dat u wel eens wat werk deed voor mijn oom.Fietsenstalling openen op zondagmorgen enzo. Hij gaf toen al hoog over u op als wielrenner. Leuk om te lezen dat u zo laten zo succesvol bent geweest als wielrenner en als mecanicien. Met vriendelijke groet, Jaap Wassenaar
Leuk dit stukje te lezen.
Ik heb omstreeks 1975 eens een fiets gehad van dernyrijder Chris Smits voor zeer weinig geld. Ik meen mij te herinneren voor ca. 150 gulden want dat was het enige dat ik in mijn spaarpot had verdient met werken bij Jamin de snoepjeszaak. De hele fiets was afgemonteerd met Campagnolo en Cinelli stuurpen/stuur. Bij deze complete fiets kreeg ik ook nog 2 extra voorwielen en een extra achterwiel en wel een stuk of 10 nieuwe Clement baantubes. Voor mij was ome Chris een suikeroom een goede vriend van mijn vader die het jammer vond dat zijn eigen zoon niet wilde wielrennen. Mij is altijd verteld dat die baanfiets door Jan Le Grand was gebouwd voor een niet onbemiddelde Belgische renner. Ik weet wel dat het een van de mooiste fietsen was die op de baan van Ahoy rondreed.
Het is 40 jaar geleden dat Joop Zoetemelk de Tour de France won, op een Raleigh die naar alle waarschijnlijkheid door Jan le Grand gebouwd is. Raleigh UK heeft ter gelegenheid van dit feit een TI Raleigh Anniversary uitgebracht die sinds enkele weken te koop is in een oplage van 250 stuks. Een frame kost 1500 Pond, en een complete fiets 2500 pond. speciaal voor deze TI Raleigh Anniversary heeft Reynolds tubing hun wel bekende framebuizen van het type 753 opnieuw geproduceerd. Ik had hoge verwachtingen maar ben uiteindelijk zeer teleurgesteld. Het had een replica van de originele teamfiets van Joop Zoetemelk moeten zijn maar is het niet, nog niet eens een goede kopie. Dan zou je denken oké dan heb ik een Frame uit Reynolds 753 buis voor 1500 Pond. Nee, ik heb nu een frame waar op staat dat het Reynolds 753 buis is maar ondertussen in gewicht zwaarder is dan het vroegere instap model uit Reynolds 501 buis. De TI Raleigh fietsen zullen een legende blijven evenals de maker Jan le Grand.
Het was een geweldig goed mens veel plezier mee gehad